*
Die Tigrisrivier is die tweede grootste rivier in Wes-Asië. Sy kom word deur vier lande gedeel: Iran, Irak, Sirië en Turkye. Benewens bydraes van neerslag wat in die Armeense Hooglande ontstaan, word die Tigris gevoed deur talle sytakke wat in die Zagrosberge in Iran, Irak en Turkye ontstaan het. Waterkwaliteit in die kom word hoofsaaklik bedreig deur stygende soutgehalte as gevolg van intensiewe besproeiingslandbou en hoë verdampingtempo’s. Politiek vanaf die verskillende lande speel ook ‘n onderlinge rol op oplossings te vind.
*
Die Atatürkdam is deel van die Suidoostelike Anatolië-projek (GAP), ‘n groot volhoubare, multisektorale en geïntegreerde skema. Dit is die grootste van die 22 damme, 19 hidroëlektriese kragstasies en netwerk van besproeiingskanale wat in die Eufraat-, Tigris- en Bo-Mesopotamië-bekken gebou word.
Die GAP-meesterplan, wat in die 1970’s in die vooruitsig gestel is, het ten doel om nege administratiewe provinsies van die Suidoos-Anatolië-streek te ontwikkel. Projekte op die Eufraat- en Tigrisrivier sal water voorsien vir besproeiing en krag aan droë gebiede in suidoos-Turkye.
Konstruksie van die dam en die hidro-elektriese kragprojek (HEPP) is van 1983 tot 1990 onderneem teen ‘n koste van $1,25 miljard. Die eerste twee krageenhede is in 1992 in gebruik geneem, en sy hele bedrywighede het in Desember 1993 begin. Staatshidrouliese werke (DSİ) is die operateur vir die projek.
*
Guneydogu Anadolu Projek- GAP
Sedert die jare 1970 het Turkye sy sogenaamde “Suid-Anatolië-projek” geïmplementeer. Dit is ‘n reusagtige damprojek wat ontwikkel is vir energieproduksie en besproeiing.
Die Koerdiese provinsies Gaziantep, Urfa, Adiyaman, Malatya, Elazig, Tunceli, Diyarbakir, Mardin, Siirt, Batman en Sirnak is die streke wat die meeste geraak word as gevolg van hierdie projek.
Altesaam 21 damme en 19 hidrokragstasies by die Eufraat- en Tigrisrivier is beplan met ‘n totale kapasiteit van 8 000 MW met ‘n jaarlikse produksie van 27 300 GWh. Die hele gebied wat hierdeur besproei word, sal ongeveer 1,76 ha miljoen beslaan.
Die projek is deur baie kante gekritiseer vanweë die omstrede aspekte daarvan in middel van streekpolitiek, oorlog, weermag, ekologie, ekonomie, maatskaplike uitvoerbaarheid en menseregte. Deur die reservoirs vol te maak en die uitgebreide gebruik van die water vir besproeiing sal die hoeveelheid water in die Eufraat- en Tigrisriviere met 45 rsp. 10% wat die bruikbaarheid van hierdie riviere in Sirië en Irak ernstig sal beperk.
*
WAT HET VERANDER – DROë RIVIERLOPE?
Die karakter van die riviere sal heeltemal verander is berig. Na die implementering van GAP sal 50% van die roete van Turkse Eufrat (750 km) en Tigris (325 km) in reservoirs (staande water) omskep word. Dit sal ernstige skade in die ekosisteme veroorsaak. Die stofvloei sal dramaties verander.
Toevoer van suurstof sal daal in vergelyking met ‘n lopende vloei. Veral gedurende die somer sal die stelsel aan ‘n tekort aan suurstof ly. Die selfreinigende vermoë sal radikaal afneem, eutrofiese stowwe en besoedelingstowwe sal ophoop. Die (biologiese) assosiasies wat tot lopende water aangeneem is, kan nie in staande water bestaan nie. Weens die streek se natuurlike gebrek aan mere (of staande water in die algemeen) is dit redelik onwaarskynlik dat organismes wat na die limniese omgewing aangeneem is, kan immigreer. Biologiese verskeidenheid sal drasties afneem.
*
Die Ilisu-dam is deel van die Turkse Suidoos-Anatolië-projek (GAP) en is die grootste dam aan die Tigrisrivier in Turkye. Dit is geleë op die hoofrivierloop 65 km stroomop van die Siriese en Irakse grens. Die waterskeiding van die Ilisudam is dieselfde as dié van die Musoldam in Irak.
Ilisu dam
Watergebruik vir besproeiing en hidrokragproduksie neem voortdurend toe, met talle operasionele en beplande projekte langs die rivier se hoofloop en sy sytakke wat druk plaas op vloeiregimes in die kom. Periodieke droogtes beïnvloed watervoorsiening en kan in die toekoms watertoewysing na verskillende sektore beïnvloed. Daar is geen kom-wye ooreenkoms en geen gemeenskaplike benadering of konsensus oor hoe om die Eufraat- en Tigrisrivier te beskou nie (d.w.s. of die twee riviere as deel van ‘n enkele waterloopstelsel of as aparte bekkens beskou moet word).
*
Musoldam in Irak
Deur dieselfde waterskeiding met die Musoldam en stroomop geleë, sal die Ilisudam die meeste van die waterskeiding oorneem en die Musoldam van die meeste van sy huidige invloei ontneem.
Die Musoldam, voorheen bekend as Saddamdam, is ‘n soort grondvuldam wat aan die Tigrisrivier in Irak gebou is. Dit is ongeveer 60 km vanaf die Musolstad in die noordwestelike streek geleë. Die konstruksie van die dam het in 1981 begin en is op 7 Julie 1986 voltooi.
Die dam is gebou vir vloedbeheer, hidrokragopwekking en om water vir drie besproeiingsprojekte te voorsien. Dit is glo die mees strategiese projek vir waterhulpbronbestuur in Irak.
Na die voltooiing van die projek in 1986, is gevind dat die dam verskeie syferpunte gehad het. Weens die ontbinding van anhidriet- en gipsbeddings het die water gesypel en kommer oor die stabiliteit en veiligheid van die dam laat ontstaan. Die deursypeling is vir die eerste keer vanaf ses groot fonteine op verskillende vlakke op die linkeroewer van die dam opgemerk toe die watervlak in die reservoir toegeneem het.
Sypeling het ook vanaf die onderkant van die dam plaasgevind aangesien die rivierwater ‘n entjie van die dam af verkleur was. Daar is waargeneem dat die verkleuring moontlik was as gevolg van die toename in sulfaatkonsentrasie in die water. Die loging van die gips uit die fondamentgesteentes van die dam was die hoofrede agter die toename in sulfaatkonsentrasie. Ongeveer 13 000 ton minerale is uit die fondasie van die dam geloog.
*
Gevaarlike dam
Die Musoldam, as dit deurbreek sou word, sal ‘n tsoenami-agtige golf tot gevolg hê wat deur stede en gehuggies langs die Tigrisrivier van Musol tot so ver suid as Amarah en selfs Basra sal spoel. Bagdad sou binne vier dae na die deurbreek van die dam onder vyf meter water gedompel word. Kenners skat nie net die moontlike sterftes om van 500 000 tot meer as een miljoen te wissel nie, maar oorweeg die logistiek om elektrisiteit, drinkwater, kos, hospitale, vervoer en diesel vir miljoene mense te probeer voorsien.
*
Hoofooreenkomste
IRAK – TURKYE
1946 – Die Verdrag van Vriendskap en Goeie Buurbetrekkinge is die eerste wetlike instrument van samewerking oor water tussen die twee oewerlande. Dit spreek onder meer vloeiregulering op die Tigris en Eufraat en hul sytakke en die monitering van vloeidata aan. Die partye verbind ook tot die beginsel van voorafkennisgewing met betrekking tot waterinfrastruktuurprojekte.
IRAN – IRAK
1975 – Ooreenkoms oor die gebruik van gedeelde waterlope waarin die ondertekenende partye ooreenkom oor die verdeling van ‘n aantal gedeelde Tigris-sytakke.
IRAK – SIRIË
2002 – Ooreenkoms oor die vestiging van ‘n pompstasie aan die Tigrisrivier in Sirië, wat projekgebied en volume water wat onttrek word, spesifiseer.
SIRIË – TURYE
2009 – Die Turks-Siriese Strategiese Samewerkingsraad-ooreenkoms dek waterkwessies en kan beskou word as die Turkse goedkeuring van Sirië se pompprojek aan die Tigrisrivier.
*
Omring deur vier lande (Iran, Irak, Turkye en Sirië), is die Tigrisrivier die tweede grootste rivier in Wes-Asië. Met die Eufraat vorm dit ‘n rivierstelsel wat aan Mesopotamië grens in die gebied bekend as die Vrugbare Halfmaan. Die Tigris, ‘n belangrike bron van reis en besproeiing, het ook ‘n ryk geskiedenis wat terugdateer na die vroegste bekende beskawings vanweë die belangrikheid daarvan vir ‘n grootliks dorre streek.
BRONNE
https://www.rivernet.org/turquie/reisb_e.htm
http://waterinventory.org/surface_water/tigris-river-basin
https://education.nationalgeographic.org/resource/tigris-river/
https://www.wilsoncenter.org/publication/the-mosul-dam-turning-potential-disaster-win-win-solution
*
VERWANTE ARTIKELS OOR WATER EN DAMME
ONAFHANKLIK 
[…] Tigris en Eufraat riviere – damme […]
LikeLike
[…] Tigris en Eufraat riviere Tigris en Eufraat riviere – damme […]
LikeLike